บทที่ 1 วิธีการและหลักฐานทางประวัติศาสตร์

"วิธีการทางประวัติศาสตร์สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 คือ กระบวนการศึกษาเรื่องราวในอดีตโดยใช้หลักฐานต่างๆ เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริงที่ถูกต้องและน่าเชื่อถือ โดยมีขั้นตอนหลักๆ คือ การกำหนดหัวข้อ การรวบรวมหลักฐาน การประเมินหลักฐาน การตีความหลักฐาน และการนำเสนอ. "

วิธีการทางประวัติศาสตร์:

1. การกำหนดหัวข้อที่จะศึกษา:

เริ่มจากการเลือกเรื่องที่สนใจและต้องการศึกษา เช่น ชีวิตความเป็นอยู่ของคนในอดีต หรือเหตุการณ์สำคัญในท้องถิ่น. 

2. การรวบรวมหลักฐาน:

รวบรวมข้อมูลและหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับหัวข้อที่เลือก ซึ่งอาจเป็นหลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษร (เช่น จดหมายเหตุ, หนังสือ) หรือหลักฐานที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร (เช่น เครื่องมือเครื่องใช้, ภาพถ่าย). 

3. การประเมินคุณค่าของหลักฐาน:

พิจารณาความน่าเชื่อถือของหลักฐาน โดยดูว่าหลักฐานนั้นเป็นหลักฐานชั้นต้น (ที่มาจากผู้เห็นเหตุการณ์โดยตรง) หรือหลักฐานชั้นรอง (ที่เขียนขึ้นภายหลัง). 

4. การตีความหลักฐาน:

วิเคราะห์และทำความเข้าใจความหมายของหลักฐาน เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริงที่ถูกต้อง. 

5. การนำเสนอ:

เรียบเรียงข้อมูลที่ได้จากการศึกษาและนำเสนอในรูปแบบต่างๆ เช่น การเล่าเรื่อง การวาดภาพ หรือการทำแผนผัง. 

ตัวอย่างหลักฐานทางประวัติศาสตร์

หลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษร:

จดหมายเหตุ, หนังสือ, ศิลาจารึก, ประกาศของทางราชการ. 

หลักฐานที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร:

เครื่องมือเครื่องใช้, ภาพถ่าย, ภาพวาด, โบราณสถาน, โบราณวัตถุ. 

ตัวอย่างการนำหลักฐานมาใช้:

การศึกษาชีวิตความเป็นอยู่ของคนในอดีต:

อาจใช้หลักฐานที่เป็นเครื่องมือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน เพื่อศึกษาว่าคนในอดีตใช้อุปกรณ์อะไรบ้างในการดำรงชีวิต.

การศึกษาเหตุการณ์สำคัญในท้องถิ่น:

อาจใช้หลักฐานที่เป็นภาพถ่ายหรือจดหมายเหตุ เพื่อศึกษาความเป็นมาของเหตุการณ์สำคัญที่เคยเกิดขึ้นในท้องถิ่นนั้น. 

บทที่ 2 ช่วงเวลาและยุคสมัยทางประวัติศาสตร์

สมัยก่อนประวัติศาสตร์ เป็นช่วงเวลาก่อนมีการประดิษฐ์ตัวอักษร มนุษย์ยังไม่มีการบันทึกเรื่องราวเป็นลายลักษณ์อักษร 

ยุคหิน   คือช่วงเวลาทางประวัติศาสตร์สมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่มนุษย์เริ่มประดิษฐ์และใช้ เครื่องมือเครื่องใช้ที่ทำจาก “หิน” เป็นหลัก โดยยังไม่รู้จักการใช้โลหะ แบ่งออกได้เป็น 3 ระยะสำคัญ ได้แก่

🪨 1. ยุคหินเก่า (Paleolithic Age) มนุษย์ยังอาศัยอยู่ในถ้ำหรือเพิงหิน หาของป่า ล่าสัตว์ และจับปลาด้วยหอกหินหรือหินที่แตกกะเทาะ ใช้ไฟเป็นแล้ว ใช้ชีวิตเร่ร่อนตามแหล่งอาหาร

🔪 2. ยุคหินกลาง (Mesolithic Age) อยู่ระหว่างยุคหินเก่าและใหม่ เครื่องมือหินมีขนาดเล็กลงและประณีตขึ้น เริ่มมีการเพาะปลูกขั้นต้นและเลี้ยงสัตว์บางชนิด เริ่มตั้งถิ่นฐานใกล้น้ำ

🌾 3. ยุคหินใหม่ (Neolithic Age) เครื่องมือหินขัดเรียบ สวยงาม แข็งแรงกว่าเดิม เริ่มปลูกพืช เลี้ยงสัตว์แบบจริงจัง

สร้างบ้านถาวร ตั้งหมู่บ้าน เริ่มมีเครื่องปั้นดินเผา เครื่องใช้ และพัฒนาด้านศิลปะ

ยุคโลหะ  คือช่วงเวลาในประวัติศาสตร์ที่มนุษย์รู้จักการใช้โลหะเป็นเครื่องมือ เครื่องใช้ และอาวุธแทนที่หิน. ยุคโลหะแบ่งออกเป็น 3 ยุคย่อย ได้แก่ ยุคทองแดง ยุคสำริด และยุคเหล็ก. ยุคทองแดงเป็นยุคที่มนุษย์เริ่มใช้ทองแดงเป็นครั้งแรก, ยุคสำริดเป็นยุคที่มนุษย์รู้จักการนำทองแดงและดีบุกมาผสมกันเป็นสำริดซึ่งมีความแข็งแรงกว่าทองแดง, และยุคเหล็กเป็นยุคที่มนุษย์รู้จักการนำเหล็กมาใช้ประโยชน์. 

ยุคทองแดง (Chalcolithic Age): มนุษย์เริ่มใช้ทองแดงเป็นครั้งแรก แต่ยังคงใช้เครื่องมือหินควบคู่ไปด้วย. 

ยุคสำริด (Bronze Age): มนุษย์รู้จักการนำทองแดงและดีบุกมาผสมกันเป็นสำริด ซึ่งเป็นโลหะที่มีความแข็งแรงกว่าทองแดง. 

ยุคเหล็ก (Iron Age): มนุษย์รู้จักการนำเหล็กมาใช้ประโยชน์ ซึ่งมีความแข็งแรงกว่าสำริด. 

ช่วงเวลา: โดยทั่วไปแล้ว ยุคโลหะมีช่วงเวลาประมาณ 5,000 – 900 ปีก่อนพุทธศักราช. 

ความสำคัญ: การรู้จักใช้โลหะทำให้มนุษย์สามารถสร้างเครื่องมือ เครื่องใช้ และอาวุธที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น. 

การเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีจากหินมาเป็นโลหะส่งผลต่อการพัฒนาสังคมและวัฒนธรรมของมนุษย์. 

การผลิตเหล็กในยุคเหล็กทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคม เศรษฐกิจ และการทหาร. 

สมัยประวัติศาสตร์ เป็นช่วงเวลาหลังจากมีการประดิษฐ์ตัวอักษรและมีการบันทึกเรื่องราวเป็นลายลักษณ์อักษร 

สมัยโบราณ (Early Civilizations) เป็นยุคที่เริ่มมีการสร้างอารยธรรมของมนุษย์ เช่น อียิปต์โบราณ, กรีกโบราณ, โรมันโบราณ

สมัยกลาง (Medieval Period) เป็นช่วงเวลาหลังจากสิ้นสุดจักรวรรดิโรมันตะวันตก จนถึงยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา

สมัยใหม่ (Modern Period) เริ่มต้นจากยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา จนถึงช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1

สมัยปัจจุบัน (Contemporary Period) เริ่มต้นจากหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 จนถึงปัจจุบัน

สำหรับประเทศไทย การแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ มักจะแบ่งตามราชวงศ์หรือเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ 

สมัยก่อนประวัติศาสตร์: (คล้ายกับสมัยก่อนประวัติศาสตร์สากล)

สมัยทวารวดี

สมัยศรีวิชัย

สมัยลพบุรี

สมัยสุโขทัย: (พ.ศ. 1792-2006)

สมัยอยุธยา: (พ.ศ. 1893-2310)

สมัยธนบุรี: (พ.ศ. 2310-2325)

สมัยรัตนโกสินทร์: (พ.ศ. 2325-ปัจจุบัน)

"การใช้อินเทอร์เน็ตในการค้นหา ข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพ" 

บทที่ 1 อาณาจักรสุโขทัย

อาณาจักรสุโขทัย นับเป็น ราชอาณาจักรไทยแห่งแรก ที่รุ่งเรืองอย่างมากในด้านศิลปวัฒนธรรม ภาษา ศาสนา และการปกครอง 

🏯 ข้อมูลสำคัญของอาณาจักรสุโขทัย

หัวข้อ     รายละเอียด

ระยะเวลา พ.ศ. 1781 – 1981

ผู้ก่อตั้ง พ่อขุนศรีอินทราทิตย์

เมืองหลวง สุโขทัย (ปัจจุบันอยู่ใน จ.สุโขทัย)

ยุคที่รุ่งเรืองที่สุด สมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช

การปกครอง ระบบ พ่อปกครองลูก มีความใกล้ชิดกับราษฎร

ศาสนา พุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์

เศรษฐกิจ เกษตรกรรม (ทำนาเหมืองฝาย), การค้ากับต่างประเทศ, เครื่องสังคโลก

วัฒนธรรมเด่น อักษรไทย ศิลปะสุโขทัย พระพุทธรูปงดงาม

📜 การแบ่งสมัยของอาณาจักรสุโขทัย

สมัยเริ่มต้น (พ.ศ.1781–1808)

ตั้งราชวงศ์พระร่วง โดยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์

สมัยเจริญรุ่งเรือง (พ.ศ.1808–1860)

รัชสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช

ขยายอาณาเขตกว้างใหญ่

ประดิษฐ์อักษรไทย

ส่งเสริมพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรม

สมัยเสื่อมอำนาจ (พ.ศ.1860–1981)

หลังพ่อขุนรามคำแหงถึงแก่อสัญกรรม

สูญเสียความเป็นศูนย์กลาง ถูกผนวกเข้าอยุธยาฯ ในรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1

🧭 ความสำคัญของอาณาจักรสุโขทัย

เป็นจุดเริ่มต้นของ ภาษาไทยลายลักษณ์อักษร

เป็นรากฐานของ ประเพณี วัฒนธรรม และพระพุทธศาสนาไทย

รูปแบบ การปกครองแบบพ่อปกครองลูก สะท้อนความผูกพันระหว่างกษัตริย์กับราษฎร

บทที่ 2 บุคคลสำคัญสมัยสุโขทัย

บุคคลสำคัญในสมัยสุโขทัยมีหลายพระองค์ที่มีบทบาทสำคัญต่อการก่อตั้ง ดูแล และพัฒนาบ้านเมือง โดยเฉพาะในด้านการปกครอง ภาษา ศาสนา และวัฒนธรรม ได้แก่

👑 1. พ่อขุนศรีอินทราทิตย์

กษัตริย์พระองค์แรกของราชวงศ์พระร่วง

ทรงก่อตั้งอาณาจักรสุโขทัยโดยประกาศอิสรภาพจากขอม (เขมร)

วางรากฐานการปกครองและความเป็นเอกราชให้แก่คนไทย

👑 2. พ่อขุนรามคำแหงมหาราช (พ.ศ.1822–1841)

กษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งกรุงสุโขทัย

ทรงประดิษฐ์ อักษรไทย เมื่อ พ.ศ.1826

ส่งเสริมพระพุทธศาสนา

ขยายอาณาเขตกว้างใหญ่ “น้ำพระพุทธบาทถึงน้ำมูล”

ทรงปกครองแบบ “พ่อปกครองลูก” มีความใกล้ชิดกับราษฎร

👑 3. พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไท)

ทรงรื้อฟื้นและจัดระบบศาสนาเพิ่มเติม เช่น สมเด็จพระสังฆราช

ทรงพระราชนิพนธ์ พระราชพิธีสิบสองเดือน (ตำรับจารีตประเพณีของไทย)

ปรับปรุงกฎหมายและการปกครอง

📜 4. เจ้าคุณพระญาณมุนี (ศรีสังฆราชา)

ผู้นำทางศาสนาในสมัยสุโขทัย

มีบทบาทในการเผยแผ่และจัดระบบพระสงฆ์ให้เข้มแข็ง

บทที่ 3 ภูมิปัญญาในสมัยสุโขทัย

ภูมิปัญญาไทยใน สมัยสุโขทัย แสดงให้เห็นถึงความชาญฉลาด ความคิดสร้างสรรค์ และรูปแบบการดำเนินชีวิตของผู้คนในอดีตที่เหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศ เศรษฐกิจ และสังคม โดยสามารถแบ่งออกได้เป็นหลายด้านสำคัญ ได้แก่

🏯 1. ภูมิปัญญาด้านการปกครอง

พ่อปกครองลูก : รูปแบบการปกครองที่พระมหากษัตริย์ทรงดูแลประชาชนเหมือนลูก มีความใกล้ชิด

ศาลมหาราช (ศาลตัดสินความ) : หลักฐานความยุติธรรม เช่น ศิลาจารึกหลักที่ 1

✝️ 2. ภูมิปัญญาด้านศาสนาและวัฒนธรรม

ส่งเสริมพุทธศาสนา ทำให้เกิดการสร้าง วัด, พระพุทธรูปหินทราย, และ ศิลปะสุโขทัย (เช่น พระพุทธรูปปางมารวิชัย หน้าตักงามสง่า, พระพุทธรูปปางลีลา) งานประเพณีเช่น ลอยกระทง มีรากฐานมาตั้งแต่สมัยนี้

🌾 3. ภูมิปัญญาด้านเศรษฐกิจและการเกษตร

ระบบ เหมืองฝาย การขุดคลองส่งน้ำเพื่อทำนา เช่น คลองใหญ่ คลองชัยศรี การเพาะปลูกข้าวพื้นเมือง เช่น ข้าวเหนียว ข้าวเจ้า

⚱️ 4. ภูมิปัญญาด้านหัตถกรรม

การทำเครื่องปั้นดินเผา “สังคโลก” มีชื่อเสียงมาก นิยมส่งออกไปต่างประเทศ เช่น จีน ญี่ปุ่น การหล่อโลหะทำอาวุธ เครื่องใช้

📜 5. ภูมิปัญญาด้านภาษาและหนังสือ

ประดิษฐ์ อักษรไทย (พ.ศ.1826) โดย พ่อขุนรามคำแหงมหาราช

จารึกข้อมูลต่าง ๆ บน ศิลาจารึก ทำให้สุโขทัยเป็นยุคเริ่มต้น “สมัยประวัติศาสตร์” ของไทย